Salıpazarı’nın Kültürel Zenginlikleri

Samsun’un doğusunda yer alan Salıpazarı İlçesi, binlerce yıllık geçmişe uzanan tarihiyle, Anadolu’nun kültürel mirasını taşıyan önemli merkezlerden biridir. İlçe sınırlarında yer alan antik kalıntılar, kaya mezarları, açık hava tapınakları, runik yazıtlar ve geleneksel mimari yapılar, arkeoloji, tarih ve kültür turizmi açısından dikkat çekici bir potansiyel sunmaktadır.

Antik Dönemden Günümüze Işık Tutan Alanlar

1. Garpu Kale (Amazon Kalesi) – Konakören Köyü

Demir Çağı'na (MÖ.1200–550) tarihlenen, kaya altarları, devasa kurban kuyusu, kan akıtma kanalları ve Kybele kültüyle ilişkilendirilen açık hava tapınağı niteliğindeki bu alan, Samsun’un en görkemli arkeolojik alanlarından biridir. Kaya basamaklarıyla ulaşılan Garpu Kale, yalnızca tarihî önemiyle değil, aynı zamanda eşsiz doğasıyla da öne çıkar. Kale yolundaki Ardıç Pınarı, mola ve yürüyüş alanı olarak doğa severleri cezbeder. Bölge I. derece arkeolojik sit alanıdır.

2. Heybelik Mevkii Tunç/Demir Çağı Kaya-Yamaç Yerleşmesi

Garpu Kale’ye yakın bir alanda yer alan bu eskiçağ yerleşmesi, MÖ 3000’lere kadar giden yerleşim izleriyle, Samsun’un doğusunda tespit edilen ilk dağlık yerleşme olması açısından önemlidir. Kaya yerleşmesi, kervan yolları ile ilişkilidir ve yerleşim dokusuyla dikkat çeker.

3. Yeşilköy Kayabaşı Mahallesi Kaya Mezarları ve Runik Yazıtlar

Salıpazarı’nın en özgün kültürel alanlarından biri olan bu bölge, farklı tipolojideki kaya mezarlarıyla ve yanında bulunan Göktürk alfabesiyle yazılmış Runik yazılarla dikkat çeker. Türkiye’de nadiren rastlanan bu birliktelik, Salıpazarı’nı arkeoloji dünyasında önemli bir konuma taşımaktadır.

4. Harman Kaya (Üç Kayalar) ve İn Kayası Mağaraları – Cevizli Köyü

Demir Çağı'nda gözetleme kulesi ya da kutsal alan olarak kullanıldığı düşünülen bu alan, karşısındaki İn Kayası Mağaraları ile birlikte hem görsel hem kültürel açıdan büyüleyici bir turizm destinasyonu oluşturmaktadır. Alan, I. derece arkeolojik sit alanı olarak tescillenmiştir.

5. İn Bükü Mağarası – Esatçiftliği Köyü

Demir Çağı’na ait izler taşıyan ve 45 metre uzunluğundaki bu mağara, çevresindeki eski bakır ocaklarıyla birlikte arkeoloji ve macera turizmi açısından dikkat çekicidir. Doğa ve kültür turizmi için uygun bir güzergâhtadır.

6. Antik Yürüyüş Yolu – Yeşilköy Özköroğlu Mahallesi

Dere boyunca uzanan basamaklı kaya zeminli bu yol, Demir Çağı özellikleri taşımaktadır. Bu antik güzergâh, Yeşilköy Kaya Mezarları ve Runik Yazı Alanına ulaşım sağlaması açısından tarihi ve turistik bir değere sahiptir.

7. Cevizli Köyü Huma Ahşap Camii Mezarlığı Kaya Mezarı

Bağımsız kaya fasadına oyulmuş, üç sekili tek odalı kaya mezarı, Salıpazarı'ndaki diğer kaya mezarlarıyla aynı kültürel dokuyu yansıtmaktadır. Bu mezar yapısı da tescillenerek koruma altına alınmıştır.

8. Kaya Değirmen – Karacaören Köyü

Tacalan Deresi üzerinde yer alan, doğal kaya içine oyularak yapılmış bu çalışır durumdaki değirmen, Samsun'da benzeri olmayan bir örnektir. Eşsiz mimarisi ve doğal uyumuyla dikkat çeker. Tescil süreci devam etmektedir.

9. Çağlayan Köyü Kalıntıları

Bölgedeki Tunç Çağı izlerini taşıyan bu yerleşim alanı, henüz tam anlamıyla kazılmamış ve gün yüzüne çıkarılmamış olsa da bölgenin tarihi derinliğini kanıtlamaktadır.

Geleneksel Miras: Ahşap Camiiler ve Kırsal Mimari

Salıpazarı’nın kırsal bölgelerinde yer alan saklı kubbeli ahşap camiiler, ilçeye özgü mimari özellikleriyle dikkat çeker. Özellikle Cevizli, Yeşilköy ve Konakören gibi köylerde bulunan camiler, kültürel zenginliğin canlı örnekleridir. Bu yapılar, bölgenin dini ve sosyal yaşamını yansıtan önemli kültürel miraslardır.

Tarihle Doğanın Bütünleştiği Bir Kültür Coğrafyası

Salıpazarı, kaya mezarları, antik yolları, açık hava tapınakları, ahşap mimarisi ve doğal güzellikleriyle çok katmanlı bir kültürel zenginlik sunar. Hem bilimsel araştırmalar hem de turizm açısından yüksek potansiyele sahip bu alanların korunması ve tanıtılması, yalnızca Salıpazarı için değil, Samsun ve Karadeniz Bölgesi için de büyük önem taşımaktadır.