-Garpu/Amazon Kalesi; Samsun İlinin en fazla görsel güzelliğe sahip olup, Demir Çağında (MÖ.1200-550)  kullanılmış olan Açık Hava Tapınağı Kaya Altarı olan Garpu Kale/Amazon Kalesi Salıpazarındadır. Konakören Köyünde yer alan Garpu Kale girişi, kaya basamakları, Kybele atları, devasal kurban kuyusu ile kan akıtma kanallarıyla doğa ile bütünleşmiş  zengin bir arkeolojik kültür alanı oluşturmaktadır. Garpu kaleye giden antik yol ve yürüyüş hattı boyunca takip edilebilen zengin flora,  güzel ve etkileyici bir mola alanı olan Ardıç Pınarı mükemmel bir gezi ve yürüyüş alanıdır. Aynı güzergahta Salıpazarına özgü saklı kubbeli pek çok ahşap camiinin bulunması İlçeyi özgün kılmaktadır . Alan I.derece Arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.
    
-Konakören Köyü Heybelik Mevki Tunç/Demir Çağı Kaya-Yamaç Yerleşmesi ;
Terme İlçesi Ambartepe Beldesinin  Orta mahallesi ile Konakören köyü Heyebelik Mahallesinin Bolas deresi ile ayrıldığı ve  Tokat Niksar- Amasya Taşova ve Ordu Akkuş kervan yolunun geçtiği Eğriyol köprüsü üzerinde  yer almaktadır. Kaya kütlesi ile yamaç arasına yol açılmış olduğundan seramik yoğunluğu yamaçta kalmıştır. Yerleşme Bolas deresinin oluşturduğu vadide yer almakta olup, yakın çevresinde tarıma uygun araziler olması da dikkat çekmektedir. Aynı Köydeki Garpu Kale (Amazon Kalesi)  açık hava tapınağı/kaya atları ile ilişkilendirilebilecek olan yerleşmede zengin  seviyede tunç-demir çağ malzemesi dikkat çekmektedir. Samsun’un Tekkeköy sonrası doğu kısmında, özelliklede dağlık bölgede tespit edilmiş ilk  eskiçağ yerleşmesi olması bakımından önemlidir. Böylece Konakören Köyü Garpu Kale açık hava tapınağı/kaya altarı ve Yeşilköy Kaya Mezarlarını kullanan kültürün Heybelikteki kültürle aynı olduğu ve başlangıcının M.Ö.3000 lere kadar gittiğini göstermesi bakımından önemlidir. Alanla ilgili arkeolojik sit alanı ilan çalışmalarına tamamlanmıştır. Ayrıca Çağlayan Köyünden getirilen az pişirilmiş toprak levha üzerine kabartma olarak yapılmış stilize AT kabartması Tunç Çağına işaret etmekte olup, bölgenin Eskiçağ Tarihi ve kültürüne ışık tutmaktadır. Alan I.derece Arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.

 -Salıpazarı İlçesi, Yeşilköy Köyü, Kayabaşı Mahallesinde yer alan Kaya Mezarı ve Runik Yazı  (Göktürk Alfabeli) alanı Salıpazarı için önemli bir turizm destinasyon alanı oluşturmaktadır. Kaya Mezarlarının kentin diğer kaya mezarlarına göre farklı tipolojisi olması ve aynı alandaki runik yazılarla bir arada olması nadir rastlanan bir arkeolojik özelliktir. Bu alanda Samsun Büyükşehir Belediyesince Çevre Düzenleme Projesi hazırlanmakta olup, Kamulaştırma çalışmaları devam etmektedir. Alan I.derece Arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.

-Yeşilköy Muratuşağı Mahallesinde runik yazılı bir kaya yazıtı tespit edilmiştir.

-Harman Kaya/Üç Kayalar ve İn kayası Mağaraları; Demir Çağı Gözetleme Kulesi yada Kutsal Alan olarak kullanılmış olduğu düşünülen Harman Kaya/Üç Kayalar ilginç görüntüsü ve barındırdığı arkeolojik veriler ile alana gidiş yolu üzerindeki dere ve minik şelaleler yanı sıra  hemen karşısındaki İn Kayası Mağaraları bütünleşerek görsel bir şölen sunmaktadır. Harman Kaya/Üç Kayalar ve İn kayası Mağaraları Cevizli Köyü Huma Camii ile aynı alandaki Kaya Mezarı  son derece zengin bir turizm destinasyon alanıdır.  Alan I.derece Arkeolojik sit alanı ilan edilmiştir.

-Esatçiftliği Köyünde yer alan ve Demir Çağında kullanıldığı arkeolojik verilerden anlaşılan  İn Bükü Mağarası 45 m.lik uzunluğu ile dikkat çekici özelliklere sahiptir. Yakın mesafesindeki eski bakır ocakları bölgenin tarihine ışık tutmaktadır. Mağaraya giden yolun düzenlenmesi macera severler yanı sıra doğa ve kültür turizmi severleri bölgeye çekecek mahiyettedir.

-Yeşilköy Özköroğlu mahallesinde dere boyunca ilerleyen basamaklı kaya zeminli yol güzel bir görüntü sunmakta olup, Demir Çağ özelliği göstermektedir. Turistin bu antik yolu kullanarak Yeşilköy Kaya Mezarları ve Runik Yazı Alanına (Yuğ Töreni Alanı) ulaşması mümkündür. Büyük oranda orman içinde kalan yol düzenlendiği takdirde ciddi bir turizm potansiyeli oluşacaktır. Alanın  Arkeolojik sit alanı ilanı ilan çalışmaları devam etmektedir.

-Çağlayan Köyü Kalıntıları bölgede Tunç Çağı izlerini taşımaktadır. Bölge ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.

- Cevizli Köyü  Huma Ahşap Camii Mezarlığındaki Kaya Mezarı ; Salıpazarı İlçesi, Cevizli Köyü, Camii Yanı Mahallesindeki  Huma Ahşap Camii bahçesinde yer alan Kaya Mezarı orta boyutlu  kaya kitlesindeki taraçalarda yontularak düzleştirilmiş, bağımsız kaya fasadında konumlandırılmış bir adet oda mezardan oluşmaktadır. Hali hazırda da mezarlık olarak kullanılan bu alanın mevcut işlevinin çok eskiye gittiği bu tespitle anlaşılmaktadır. Sahanın Nekropol olma ihtimali olsa da açıkta sadece bir mezar odası görülebilmektedir. Kaya mezarı tek odalı, üç sekili kaya oda mezarlarına örnek olup soyulmuştur. Salıpazarı ilçesi, Yeşil Köy, Kayadibi Mevkiinde runik yazılı-tamgalı taşlarla iç içe olan kaya mezarları ile aynı özellikleri sergileyen Cevizli Köyü Kaya mezarı aynı kültürün ürünü olduklarını ve yayılım alanını göstermesi bakımından çok önemlidir. Kaya mezarı tescil edilerek koruma altına alınmıştır.

-Kaya Değirmen; Karacaören Köyünde Tacalan Deresi üzerindedir. Doğal Kaya içine yapılmış olan değirmen çalışır durumda olup, konumu itibari ile İlimizdeki tek örnektir. Değirmenin tescil çalışmaları devam etmektedir.